15 Settembre, 2002
Le poesie in dialetto di Guidani Franco
Turnàa ‘ndrée-Sol punt -Na fuia-El me paées-La campanèla-La Spèsìna-Na pasegiàada

Turnàa ‘ndrée

Me sòo truàat en dé,

sòo mia bèen cumè,

‘n sö la stradéla

che a la fìin del paées

sè pèert in méza ai càamp.

Me ghe vurìit en pòo a urizuntàame:

pö gnàan na piàanta,

gnanca el platem gròs de la funtàana;

i càamp més cultivàat,

i fòs i pàar abandunàat;

e gh’è nisöon in gìir.

El sam dei camio

de l’autostrada lé vesìin

el quercia fin la vùus,

sa i gh’è, dei pochi usèlìin.

G’òo saràat  i’uc

e sensa sfòors g’òo ritruàat el sùul,

l’udùur de l’erba frèesca,

li vùus di cuntadìin,

l’aqua che cùr,

la pulvèer fìna in méza i dìit di pée.

E pò g’òo vìst a végnèr sö luntàan

en regàs, de cùursa,

cu ‘n nigulèt de pùlvèer

che ghe curìiva adrée.

- ‘N du vèet cusè de cùursa?

Férmete, parla cun mé!

-          Podi mìia, i me spéta!

e la cadèena la lùus mia gnamò.

-          Végni cun te – g’òo dìt,

e g’òo curìit en pòo insèma a lùu.

Ma ‘l bùf el me mancàat

e ma tradìit li gàambi.

-          Spéteme!

-          L’è tardi.

Me sòo fermàat cu ’l cor in gùla

e l’òo vardàat sparìi pian piàan

 ‘n de la pulvèer, luntàan.

G’òo svalsàat la màan cum’ a ciamàal,

cun en pòo de magòon a salütàal.

G’òo verìit i’ùc e sòo turnàat indrèe.

Sol pùunt

Sol punt del torrente me fermi

e me vardi aturnu:

da na part la muntagna

la rampa so drita, pièena de pini,

da l’altra en pràat

e po ‘l paes, la strada.

In gir ghe nison, forse l’è prest.

Ghe apena el sam de l’aqua

che cur in meza i sas.

Vardi so: cume l’è ciàara,

cuma la me par fresca,

cuma la cur alegra, cuma la rit….

E me cuma so luntan,

Che, de per me ‘n sol punt.

Vures tucala, puciaghe dent

i pée e li màan,

giugàa cuma ‘n putél

a fàa i’ancioti, a sara so i laghèt,

crea li cascadeli, cui sas.

So cusè a vàalt.

Cuma se fa a ‘nda so?

Forse là avanti. Quasi so tentàat.

Me ‘navi e pò me fermi,

me vardi aturnu:

e sa me vet quaidoon?

L’è pasat el temp e so mia po ‘n putél.

Me vòolti, fòo du pas

E po me vardi ‘ndrée.

Che voia de giugàa.

Scurlisi ‘l còo e me ‘navi amò,

so per el sentéer,

sensa vultàame ‘ndrée.

En pòo ala vòolta se pèert

la cansòon de l’aqua,

adès la sèenti po

e me se strens el coor

perché ‘l so che me sbàagli…

Ma urmai lè tàardi,

e vòo per el sentéer.

Na fuia

Na fuia , l’ultima che resta

 ‘n sol broc puse vaalt,

la varda ‘l ciel cusè azor e ciaar 

che ‘l par gnan auton

La varda el broc urmai voot e la suspira,

La se dindula a la caresa lesera

de ‘n fil  d’aria   fresca ,

la se ricorda ‘lcald

el so bel vert

d’en qual temp prima,

en temp chel ghe  par gnan cusè luntaan

en temp pasat de fresa

a ciciara cu lvent e i altri fui

e l’uselin che lè vesin

ghia fat el gnal  che ades l’è vot.

 e la se varda:

le tota incartuciada,

seca e d’en brot maron

La varda in so li so sureli

che in terra  li fa ‘n tapet 

che quercia l’erba verda

 so la riva del fos

La  varda el sul chel par an luu malat,

la ghe dis ciau e la se lasa ‘ndaa

‘n den culp de vent  che ‘l se la porta ia

(2007)

El me paées

El me paées l’è pìcul,

in riva a ‘n fusadél

ma l’era cusé bèl

quan sivi amò ‘n putél.

Curìivi in mésa ai càamp,

giugavi a li balìni

a l’umbra de la céesa;

pescàum en di fòs

zèrli  ambulini e bòs;

giugaum ‘n de li casìni

a bala, a gaba, a schèrma,

saltàavum in sö li bàli

de paia del furmèent.

I né curiva adrèe i padròon,

per gioc o per delbòon,

ma i ne ciapàava mai,

curivum cuma léegur

parìivum di campiòon.

Giugavum töti ‘nsema

e favum dei litiòon;

se perdunavum semper,

forse de lè an qual dé,

e sium prunt amò a giugàa

in toti i’ucasiòon.

La sera sium fiac mòort:

en bagn en pòo veloce,

na sèena an pusèe svelta

e apèena fava scuri,

sensa televisiòon,

i ne cuntava ‘na stòoria,

magari en scupasòon,

e sium bèle indurmèent.

So mia sa se ‘nsumiàavum,

ma apèena se svegliàavum,

fàta la culasiòon

curium a cercàa i cumpàgn

e cuminciaum de noof.

El me paées l’è pìcul

in riva a ‘n fusadél,

quai vòolti amò vurès

turnàa a giugàa  putél.

La campanèla

Da tanti an, da la tur,

anca sa basa, la vardava la so zèent

in mésa ai càamp, la ia tegniva d’uc,

la ghe disiva iuri, e al mument giost

la ia ciamava a ca.

A la festa la ia ciamava a mèsa

cuntèenta de vedìisi toti lé.

La ia svegliàava  de nòt

cul  so sunàa a martél

sa ghéera el fòoc o n’incidèent,

en pericul qualunque per la so zèent.

Verament sicome l’era de per lée

el riturnél l’era sen chèl

ma la so zèent la sìiva quan la sunàava a festa.

La ga salutàat i so fioi che partiva a la guèra,

la ga sunàat a féesta

quand iè turnàat, mia töti, indrée.

En dispiaséer sultàant la ghìiva:

la ga mai pudìit salutàa nisöon

de chèi che partìiva per l’ultim viàc.

La ga mai pudìit endaghe adrèe

cun la so vus, l’ultima vus del so paées.

Ades l’è la ‘n cantòon, desmentegàada,

möta, sèensa baciòc.

L’è vécia i dìis, e al so pòst

i ga mis  quater campàani,

che ven da n’altra tur, n’alter paées.

Ma ‘l so curèt, an sa l’è bèl,

Per me el val mia en reciòc

de la  vùus d’argèent

de la campana vécia,

la vùus del me paées.

(2006)

La Spèsìna

La Spèsìna l’è ‘n fiöm.

Se ‘n fiom, che pàsa per el me paées,

sa ghìi de ridèr?

L’è ‘n fiöm en pòo particulàar

l’è véera, de quarta o quinta serie

i dìis, ma ‘n fiöm,

cun li so bèli inundasiòon

quant el piuiva tròp.

El nàs da li surgìivi de li Nùus

e lè el ga en num,

el pasa n’del paées

el ghe na n’alter,

e cun n’alter amò el va luntàan

e pusè ‘l va pusè ‘l diventa gròs,

cuma ‘n fiöm apunto

e mìia, cuma ‘l pàar, en fòs.

Ghe purtàaum i nadròt a l’aqua,

d’estat tanti an fa, e pò giugàavum

e de ‘n dàa a tooi

quai vòolti se desmentegàavum.

Ma lùur in grupo i ne vegnìiva a ca.

D’invernu el se zelava

e non ghe fàaum li lìischi

e ghe pasàaum i dè.

I’éera alter tèemp

che tanti i se ricorda pö.

Adès el fòs, el fiöm, i la querciàat;

i ga fat so na piasa véera

ma ghe pàar pö nisöon:

en qual vecièt del dè,

i sèe purtàat li scrègni,

en qual putèl, ma pòochi.

La séra li dunèti, d’estàat,

a ciapàa ‘l frèsc, an sa l’è pòoc

cun töt l’asfàalt che adès i ga mis so.

La Spesina l’éera el fiom del me paées,

ma adès l’è pö nièent, le apèena en fòs.

Na pasegiàada

En dé d’estàat che sìivi mìia sa fàa,

fìiva càald, en càald esageràat,

me vegnìit voia de fàa na pasegiàada,

cusè me sòo ‘n aviaat

per la stradèla che pòorta in mésa ai càamp.

Ghèra ‘n silenzio intùurnu,

ma dòpu ‘n pòo gòo sentit cantàa de i’uselìin

sö chela pianta ché, in sö n’àaltra,

i se ciamàava e pò i se rispundìiva,

i fàava na qual ciàcèra e pò i vulàava ià.

Me sòo setìit a l’umbra de na pianta

e gòo scultàat. Cusè pian piàan alter rumùur

ie vegnìit foora: en merlu el sifulàava de luntàan,

n’ava che girava lè vesìin

la se fermàava sö ‘n fiùur e po in sö n’àalter

la vulàava ià ma dopu en po’ la riturnàava.

Li siùri che sbatìiva i’ali

fermi apena asura a l’aqua.

Le vesìin infati ghéra en fòs

cun l’aqua che curìiva limpida, frèsca,

aléegra: forse la me ciamàava.

E aturnu, so la rìiva, gfh’era di fiùur, ma tàanti,

Ròosa, azurìin,  giàald, biàanc.

I se speciàava ‘n de l’aqua,

i se sguarnàava in mesa a i’erbi vàalti,

cuma sa i ghès vergùgna de mustràase.

En del furmèent invéci ,quasi madùur,

dei papaveri rus i te vardàava.

Ma i’era bèi cusè sfaciàat.

Me sòo lasàat endàa a ricurdàa

li cursi, i bagn, li sèpi

‘ndua se cupiàava i compit  dòpu la scola,

la luèrsa en del furment, la camumìla,

el foc sguarnàat per fa buiàca.

Diu sa i ne ciapàava!

Cusè in del pien de i me ricòordi,

Culegàat so ‘n de l’èerba frèesca, cui fiur atùurnu

e i’useìiin che me ninàava,

me so indurmentàat, cuntèent d’éser al mùund,

tranquìl, in pàas.