15 Settembre, 2002
Giovanni Chiappani: La pulèenta e Vìiva ‘l làt de la vìida
Sono due alimenti fondamentali per chi vive e lavora in campagna

Giovanni Chiappani: La pulèenta e  Vìiva ‘l làt de la vìida
Sono due alimenti fondamentali per chi vive e lavora in campagna

La pulèenta

Na vòolta el mestéer

de fàa la pulèenta

‘l éera tàan ‘me na prufesiòon

e le nòostre dóne

i la fìiva cun critéeri,

impègn e pasiòon.

Gh’ìiva de vèdele quàan

cun la sìsula da la màadena

la farìna le tudìiva

per sedesàala in sö ‘l tàavol:

che giughèt fra le so màan

el sedàs che ‘l fìiva!

Sübit dòpo che la farìna

l’éera stàta sedesàada

e l’àaqua in de’l paróol

tacàat a la cadèena

la cuminciàava a bòjer,

l’uperasiòon pulèenta la cuminciàava.

La tajéera cun dèenter

la  farìna da na pàart,

la canéla de fàa

la pulèenta in màan,

el cùp pugiàt a ‘l paróol

cun insìma en zenóc per fermàal.

Cun na màan se metìiva

la farìna in de’l paróol,

in manéra pütóst lèenta

cun chel ‘àaltra invéci

se menàava la canéla

pusèe a la svèelta.

El segréet ‘l éera chél

de stenperàa bèen

la farìna in de’l paróol

perchè de farinéi

gh’ìiva de éseghen

gnàanca öön sóol.

Bèen stenperàada,

menàada sèenper cun la canéla

en pòo a la svèelta,

cóta bèen, lentamèent, ma a duvéer,

la pulèenta la vegnìiva «plàf»

strabücàada in sö’l tajéer.

Strabücàa la pulèenta  in sö’l tajéer

‘l è na spéce de rìito,

insùma ‘l è n’uperasiòon

che ghe vóol sveltésa

e na bùna pràtica;

stè cèert che mìia töti j è bòon.

Apèena strabücàada la föma,

la scòta, la se stramìna per el tajéer,

büsügna ciapàa la schìida ,

bagnàala, fermàala, müciàala,

sünò la càasca zó in so’l tàavol:

sücéet en gazaghèer!

Dòpu, piàan piàan, la se rafrèda,

la ciàpa el so culùur de smòort,

el picài de réef tacàat a’l tajéer

‘l è próont per tajàala a fète

e te mangiàavet cun apetìt,

àanca se la pietàansa te la catàavet in de’l òort.

Quaidöön i dizìiva:

la pulèenta l’è ‘n mangiàa de gàt!

Invéci nò, perché brustulìida

in sö la stüa o in sö’l tripée,

te la mangiàavet a la matìna cu’l cafelàt.

Cun la pulèenta se màangia màal!

Invéci sücedìiva che a mesdé

te la mangiàavet frèda a vòolte sùurda ,

e a vòolte cun na sigùla puciàada in de’l sàal.

La pulèenta l’è ‘n mangiàa de galéera!

Invéci apèena fàta

te la mangiàavet de séera

cu’l furmàc o ‘l cereghìin quàant el gh’éera.

Che mangiàade de pulèenta!

Pulèenta, sèenper pulèenta

matìna, mesdé e sèera, quàanta pulèenta!

Sultàant pulèenta e pòoca pietàansa;

che stüfàada de pulèenta

per inpièener la pàansa!

Vìiva ‘l làt de la vìida

Che se póos fàa ‘l véen àan cun l’àaqua ‘l sùm,

che se pudìiva fàal cu’l “metanòlo” la sìiva nisöön.

Gh’è stàt püsèe de vìint mòort, cunùusum àanca i nùm

e de  balòs in galéera n’è stàt mìs en quàldöön.

El véen, gèent, el se béef in cà e àanca a l’ustària

‘l è ‘n gèner tàa’me póol esèe l’àaqua o ‘l pàan.

El iöta a desmentegàa e àan a fàase cumpagnìa

e pò  ‘l dà fòorsa per tiràa inàans àan dumàan!

El fàto che l’Eucarestìa la se fàsa cu’l véen

‘l è na dimustrasiòon che töta la nòostra gèent

de ‘l nütrimèent natüràal la póos mìia fàane a méen,

sünò la so vìta la gh’arès pòoch o nièent !

Sùm töti che ‘l véen ‘l è ‘n früt de le nòostra bèla tèra,

pensùm a i vignaróci, prìm de la schìsa, quàanta fatìiga;

‘l è là in de’l vidùur ch’i fa la so guèra

per fàane güstàa el bòon làt de la vìida!

Gh’è da pudàa chèi véc e chi nóof de tacàa de madéer,

gh’è i filèer de la vìigna che và aràat e sapàat

e pò gh’è da fàa na möcia de àalter mestéer

prìm de véder i madéer cui grapelìin apèena cambràat!

Se in primavéera véen zó la brìna j è guài:

la brüüza sö töt e ‘l tribülàa ‘l è ‘ndàt a balòon!

Cuzé ‘l è per i stravèent, tempestàade e tempuràai,

‘l è n’anàada bröta: tàant lauràa e pòoch de bòon.

E quàan véen sö la stagiòon de la schìsa

se vàarda in àaria cerìit töte le matìne:

sa ‘l tèemp ‘l è  bèl la giurnàada la pàsa lìsa,

gh’è ‘n bòon racòolt e se inpièena le tìne!

Chésto ‘l véen che te dà lauràa e natüüra

alimèent inventàat da Nuè, pièen de bùuna sustàansa;

el bòon véen italiàan che tàanti i se ingüüra

denigràat da balòs che gh’à mìia de creàansa.

Cu’l véen el “metanòlo” el gh’à nièent da cuntènder

i manegiòon i ufèent chèi che süüda e gh’è unèst;

ch’i veléena la gèent per fàa sòolt e per vèender

büzögna inpegnàase a fàai fóora, e àanca prèst!!