15 Settembre, 2002
Pütéi de fàsa e San Martìin de’ na vòolta .Altre due poesie dialettali di Giovanni Chiappani
Sono due composizioni che riflettono aspetti di vita in cascina… fino agli anni 70

Pütéi de fàsa e San Martìin de’ na vòolta .Continua la pubblicazione delle poesie dialettali di Giovanni Chiappani
Sono due composizioni che riflettono aspetti di vita in cascina… fino agli anni 70

Pütéi de fàsa

La dóne de le casìne

le cunpràava i pütei

in de’l só lét, in sulèer;

levatrice, cumàar e süpelòon

per lavàa ‘l pütelìin

le scaldàava l’àaqua in se’l fugulèer.

Intàant i fradelìin püsèe grandéi

i jà mandàava a giugàa

cun chéj àalter pütei;

apèena nàat, la padrùna

la gh’è purtàava ‘l bróot de capòon;

el capòon l’ìiva mangiàat i padròon.

Bróot  bòon, quài bicéer de véen

de na butìilia inbutiliàada

o de na bùta apéena spinàada;

quài tuchéi de càarne

cunpràada da’l bechéer;

pasàat en quàl dé

la màma de ‘l pütél

l’éera bèle zó da’l sulèer.

En fasulèt in téesta,

na fàcia smurtaióola

quàazi banbanèent

l’éera bèle tacàada a la suióola

che la smujàava töti i stràs

che spurcàava ‘l só regàs.

E pò sübit in d’i càanp

a spigulàa ‘l furmèent

o fàa la fója per i cavaléer

o a sapàa ‘l melegòt

o a fàa tàanti àalter mestéer

se pudìiva mìia pèerder tèenp!

El pütél apèena nàat

el capìiva àan sèensa vurìil

in che cà l’éera capitàat:

gh’éera mìia tèenp de ninàal,

se’l cridàava ‘l fìiva i bèj óc

e sücedìiva nièent de màal!

I la fasàava, pòor pütél

cu na fàsa de ‘piché’:

spàle, bràs, vìita fìn a i pè

inturciàat in d’i só stràs töt strèt,

el parìiva ‘n prezunéer

drìt e düür tàm’me ‘n suchèt !

Pò piàan piàan, cu’l làt de la só màma,

i biasìin de pulèenta e de pàan bescut

che gh’è dìiva la nòona

el ciücio de pésa in bùca

bagnàat in de l’àaqua dùulsa,

el cresìiva che l’éera na belésa.

Alùura gh’éera mìia né bòs

né  giréi per méteghe i pütéi;

i jà metìiva in d’i casóoi

o ‘n de le bràaghe piéene de pàja,

epüür i cascàava mìia,

j’éera drìt ‘m i spàres,

i parìiva fermàt cun na tenàja.

Rivàat püsèe grandél

i gh’è metìiva ‘n tòch de pulèenta in màan

puciàada in de’l söchèr

che d’estàat el diventàava

pulèenta – söcher – mùusche e lazàgn ;

ma ‘l pütél el cresìiva l’istès

bèl, ruböst e stàgn!

L’éera ‘n divertimèent

vedìil in de la corièera:

quàante curìide ‘l fìiva

da la matìna fìin la séera!

‘L éndìiva inàans e indrée,

‘l éera ‘n sügüt, en mesedèl de pée!

Se la màma la ‘ndìiva in d’i càanp

la la tudìiva adrèe,

sedìit a l’óonbra ‘n se’n tilòon

perché ‘l stìiva mìia in pée;

lüü in gatòon l’èerba ‘l stripàava

e pò ‘l se metìiva in bùca

töt chél che ‘l truàava.

Apèena desgnalàat

che  ‘l endìiva da per lüü

el curìiva per l’èera ‘me ‘n danàat,

in pée-per-téra, inbarbisèent,

cu’l sùul, l’àaqua el vèent

epüür el gh’ìiva màai nièent!

Le màme de le casìne

per levàa i fióoi le tribülàava:

gh’éera mìia de sòolt, tàant lauràa

e màai nisöön che jà pagàava;

ma i pütéi j éera bèi e bòon,

i vegnìiva sö fòort tam’me i leòon!

Sàan Martìin de na vòolta

Adès ‘l ööndes de nuèenber

‘l è ‘n dé tàan ‘me ‘n àalter ;

sücéet nièent!

Ma in d’i tèenp indrée

le stràade de canpàgna

j’ éera pièene de càr e de gèent.

‘L éera ‘l dé de Sàan Martìin

e i salariàat, quàan j éera disdetàat,

i gh’ìiva de cargàa töt in s’i càr

e trasferìise in de n’àaltra casìna,

magàari luntàan divèersi chilòmetri

da chèla in dùa i stìiva prìma.

La disdèta i padròon

i la mandàava d’estàat;

de le vòolte te cunusìivet gnàan

perché te sèeret

stàt disdetàat.

Alùura te cuminciàavet

a girulàa, a ‘ndàa in céerca

de n’àaltra cà

e de ‘n àalter pòst de lauràa.

Quàan te séeret curdàat[1],

te tiràavet en suspìir :

per ‘n àaltr’àn

gh’èera cà e lauràa,

cuzé la famìilia

te pudìiet sfamàa;

àanca se ‘l pensèer de’l pòst

che te lasàavet ‘l éera séeri:

te gh’ìivet

de piantàa le amicìsie,

i parèent e quài vòolte

àanca i mòort a’l cimitéeri.

Te gh’ìivet sèenper la speràansa

de truàa ‘n pòst püsée bèl

per el lauràa e ‘l anbièente,

dàto che ‘l padròon

àanca se te ‘l càanbiet,

‘l è sèenper chèl.

In de la nóova casìna,

dùa te gh’ìivet de ‘ndàa a stàa,

te ghe menàavet i mòi,

j aréle, le scàale, i scalòn,

le bùte e la tìna

che le servìiva per schisàa.

El dé de Sàan Martìin

tri càr cun li baròosi,

tri pàar de cavài

e tri cavalèer

j éera a cà tùa

de buna matìna.

Per cargàa la ròba, te gh’ìivet

de fàa na bèla lauràada :

in sö ‘n càr te ghe metìivet

la càmera de lèt,

in sö ‘n àalter

la ròba de cuzìna,

in sö ‘l tèers

la batarìa che restàava:

che j éera casulìne

cun dèenter gài e galìne,

bàanche e banchìne,

scàgn de la stàla,

benasóol cun dèent la véerze,

cavàgn, panéer e cantunàal.

A j anéi d’i càr

cu’l fìil de fèr

gh’éera tacàat

j  atrès de’l fugulèer,

ma àanca pügnàte, paróoi,

sedéi, paróola de ràm

cun dèenter el gàt

ligàat in de ‘n sàch.

In sö i càr truàava pòst

àanca la famìilia:

i regàs j éera inturciàat

in d’i tabàr,

le dóne in d’i sialpòon.

Salütàat i vezèen,

i partìiva per nóova destinasiòon.

De sòlit per Sàan Martìin

spiuvezinàava

e le stràade j èera

pièene de mòolta;

l’éera pròopria na tristésa

véder i sanmartìin de na vòolta!